တကၠစီေမာင္းတဲ့ အသက္ ၂၁ နွစ္အ႐ြယ္ ခ်န္ဒီးတေယာက္ အျပာေရာင္ယူနီေဖာင္းနဲ့ ကားဂိတ္မွာ ရပ္ေနပါတယ္။ ပထမဆံုး ကားငွားမယ့္ ခရီးသည္လာရင္ လုိက္ပို့ဖို့ ျပင္ေနပါတယ္။
အိနၵိယမွာ အငွားကားေမာင္းတဲ့အမ်ဳိးသမီးေတြ အေရအတြက္အနည္းငယ္သာ ႐ွိတဲ့အထဲမွာ ခ်န္ဒီးကလည္း တေယာက္ပါ၊ အိနၵိယလူ့အဖြဲ့အစည္းမွာ က်ား၊ မခြဲျခားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈကို ေဖာက္ထြက္မယ္လုိ့ ဆုိပါတယ္၊
“လူေတြက အမ်ဳိးသားနဲ့ အမ်ဳိးသမီး အလုပ္ခ်င္း မတူဘူးလို့ အျမဲတမ္းေျပာၾကတယ္ေလ။ အခ်က္အျပုတ္နဲ့ အခ်ဳပ္အလုပ္ဆိုတာက မိန္းမေတြရဲ့အလုပ္။ ကားေမာင္းတာနဲ့ ပိုက္ျပင္တဲ့အလုပ္က ေယာက်ာ္းေတြရဲ့အလုပ္လို့ ထင္ေနၾကတယ္။”
သူရဲ့ကားျဖူေလးမွာ စာတမ္းေလးလည္း ကပ္ထားေသးတယ္။ “မိန္းကေလးမ်ားအတြက္ သီးသန့္၊ မိန္းကေလး ေမာင္းတဲ့ကား” တဲ့။
အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္ အငွားကား၀န္ေဆာင္မႈကို အဇက္ဒ္(Azad) ေဖာင္ေဒး႐ွင္းရဲ့ အေထာက္အပံ့နဲ့ စခါ (Sakha) အန္ဂ်ီအုိအဖြဲ့က စီစဥ္ထားပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့လံုျခံုေရးကိစၥဟာ အိနၵိယမွာ လူေျပာအမ်ားဆံုးကိစၥ ျဖစ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ အမ်ဳိးသမီးသီးသန့္ အငွားကားေတြလည္း အခ်ိန္ကိုက္ေပၚလာတာပါ။ အမ်ဳိးသမီးေတြကို စြမး္ေဆာင္ရည္ျမွင့္္တင္ေပးဖို့နဲ့ ခရီးသြားရင္း လံုျခံုမႈအာမခံခ်က္ ႐ွိလာဖို့ဆုိတဲ့ ရည္႐ြယ္ခ်က္ေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။
စခါအဖြဲ့ရဲ့ လုပ္ငန္းပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကီးအကဲ နိန္းတာရာ ဂ်နာဒန္းက “တဖက္မွာ ဆင္းရဲသားရပ္ကြက္မွာေနတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြကို စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမွင့္တင္ေပးတဲ့အေနနဲ့ သင္တန္းေတြ ေပးတယ္” လို့ ေျပာပါတယ္။
“တဖက္မွာလည္း ၀န္ေဆာင္မႈကို အသံုးျပုေနတဲ့ လူလတ္တန္းစားအမ်ဳိးသမီးေတြကို အားျဖည့္ေပးတဲ့ သေဘာပါ။”
တခ်ိန္တည္းမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚ ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္တာေတြကိုလည္း အငွားကားေတြက ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္လို့ ဂ်နာဒန္း က ဆုိတယ္။
ဒီဇင္ဘာလအတြင္းက ေက်ာင္းသူတေယာက္ကို အုပ္စုဖြဲ့ အဓမၼက်င့္တဲ့ အမႈေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့အတြက္ အိနၵိယတနုိင္ငံလံုး ေဒါသူပုန္ထခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ဳိသမီးေတြ ဘ၀လံုျခံုေရးအတြက္ ေတာင္းဆုိသံေတြလည္း က်ယ္ျပန့္လာပါတယ္။
မိနစ္ ၂၀ တုိင္းမွာ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ အဓမၼျပုက်င့္ခံရတဲ့ နယူးေဒလီျမို့ကိုလည္း မုဒိမ္းျမို့ေတာ္လို့ေတာင္ နာမည္ပ်က္ေနပါျပီ။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို အေၾကာင္းျပုလို့ တကၠစီေတြ လိုအပ္ခ်က္ကလည္း အရင္ထက္ ပိုမ်ားလာတယ္လို့ ဂ်နာဒန္းက ေျပာျပပါတယ္။
“အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္တကၠစီ ႐ွိသင့္တယ္လို့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တင္ျပလာၾကတယ္။ ပုိျပီး စိတ္၀င္စားစရာ မွတ္တမ္းတင္ရမယ့္ကိစၥက အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္တကၠစီလုိင္းကို ေထာင္ဖို့ က်မတို့ ဘယ္လို အကူအညီေပးမလဲဆုိတာကို တျခား နုိင္ငံေတြက လူေတြကလည္း တယ္လီဖုန္းနဲ့ လွမ္းေမးခဲ့ၾကတယ္။”
ခ်န္ဒီး တို့လို အမ်ဳိးသမီးကားဒရိုင္ဘာေတြကေတာ့ ဂုဏ္ယူမဆံုး ျဖစ္ေနၾကပါတယ္၊ တခ်ိန္တည္းမွာ သူတုိ့အတြက္ အနၱရာယ္ေတြလည္း ႐ွိေနပါတယ္လို့ ေျပာျပပါတယ္။
“အမ်ဳိးသမီးေမာင္းတဲ့ အငွားကားမွန္းသိတာနဲ့ ကားသမားေတြက ခ်က္ခ်င္းပဲ ကားဟြန္းတီးျပီး ေက်ာ္တက္ေတာ့တာပဲ။ ကားဂိတ္မွာ ကားထုိးျပီး နားေနတာကို ေတြ့ရင္လည္း သူတို့က က်မတို့ကားနားကို လာျပီးေတာ့ ျပူးျပဲျပီး ၾကည့္ေနတာမ်ား က်မတို့ကို တျခားျဂိုဟ္က လာတာက်ေနတာပဲ၊ တေမွးေလးေတာင္ အနားမရပါဘူး။”
Sakha အန္ဂ်ီအုိအဖြဲ့က ေထာင္ထားတဲ့ ကားလုိင္းမွာ ကားေမာင္းတဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၁၀ ေယာက္ကို စနစ္တက် ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေလ့က်င့္ေပးျပီးမွ ခန့္ထားတာပါ။ ေနာက္ထပ္လည္း သင္တန္းေတြ ဆက္ေပးေနပါတယ္။ သင္တန္းမွာ ကားေမာင္းနည္း တမ်ဳိးတည္း မကပါဘူး။ က်ား-မ တန္းတူေရးကိစၥ၊ အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရး၊ လူမႈဆက္ဆံေရး အရည္အခ်င္းနဲ့ ကုိယ္ခံပညာေတြကိုလည္း သင္တန္းမွာ သင္ၾကားေပးပါတယ္။
ကားဒ႐ုိင္ဘာ ရီတာဆုိတဲ့အမ်ဳိးသမီးကလည္း သင္တန္းတက္ျပီးကတည္းက မိမိကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈတုိးသြားတယ္လို့ ဆုိပါတယ္။ သူက ၁၃ နွစ္အ႐ြယ္မွာ အိမ္နီးခ်င္းတေယာက္နဲ့ အိမ္ေထာင္က်ခဲ့ျပီး အိမ္ေထာင္ေရးအဆင္မေျပတာနဲ့ အခုေတာ့ တကိုယ္တည္း ရပ္တည္ေေနပါတယ္။
“အသက္ ၁၃ နွစ္ဆိုတာ အိမ္ေထာင္ေရးအေၾကာင္း ဘာသိမွာလဲ။ ဘယ္သူမွလည္း က်မကို မေမးၾကဘူး၊ ေမးလည္း ဒီေလာက္ ငယ္တဲ့အ႐ြယ္မွာ ဘာသိမွာလဲ။”
အခုေတာ့ အငွားကား ေမာင္းရင္းနဲ့ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚမွာ ကိုယ္ ရပ္တည္နုိင္ေနျပီလို့ ရီတာက ဆုိပါတယ္။
သင္တန္းကာလမွာ ဘ၀တခုလံုး ေျပာင္းလဲသြားေစတဲ့ အေတြ့အၾကံုပဲလို့ဆုိသူက သင္တန္းဆရာ ရာကက္ ကူးမားပါ။ အစဥ္အလာအရ အမ်ဳိးသားေတြပဲ လုပ္ကိုင္လာတဲ့အလုပ္မ်ဳိးမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြ လုပ္နိုင္မယ္လို့ မထင္ဘူးလို့ သူက အစပိုင္းမွာ ထင္ခဲ့တဲ့အေၾကာင္း ျပန္ေျပာျပပါတယ္။
“တျဖည္းျဖည္းနဲ က်ေနာ္မွာ အ႐ုိးစြဲေနတဲ့ စိတ္ဓာတ္ေၾကာင့္ ဒီလို အျမင္႐ွိတယ္ဆုိတာကို သိလာတယ္။ တကယ့္ အေျခအေနေတြအေပၚမွာ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္နုိင္တဲ့အခါ အျမင္ေတြလည္း အားလံုး ေျပာင္းလဲသြားတယ္။”
အခုေတာ့ Sakha အဖြဲ့က လုပ္ငန္းကို တိုးခ်ဲ့ဖို့ စီစဥ္ေနသလို ေဒလီျမို့က လူထုပို့ေဆာင္ေရး လုပ္ငန္းေတြအားလံုးမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ အလုပ္ေနရာ ဖန္တီးေပးဖို့ကိုလည္း အစိုးရနဲ့ ညွိနိႈင္းေနပါတယ္။
ခ်န္ဒီးတို့လို ကားဒ႐ုိင္ဘာေတြကလည္း တကၠစီဒ႐ုိင္ဘာ ဘ၀ကေန လုိင္းကားဒ႐ုိင္ဘာကို တက္ေမာင္းဖို့အထိ ဆနၵျပင္းျပေနပါတယ္။ ေဒလီျမို့ေတာ္ကိုလည္း အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ေဘးကင္းတဲ့ျမို့ေတာ္ အျဖစ္ သူတို့က ေျပာင္းလဲခ်င္ေနၾကပါတယ္။
အမ်ဳိးသား ကားဒ႐ုိင္ဘာေတြဟာ အမ်ဳိးသမီးေတြကို ဂ႐ုမစိုက္ဘူးလို့ ခ်န္ဒီးက ဆုိပါတယ္။
“အကယ္၍ ကားေမာင္းတဲ့လူက က်မတို့ အမ်ဳိးသမီးေတြဆုိရင္ ဒီလို ျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ မၾကာခင္မွာ အေျခအေနေတြအားလံုး သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲသြားတာကို ျမင္ရေတာ့မွာပါ။”
(India’s First Female Taxi Service by Bismillah Geelani, New Delhi, India)
by ဒီဗြီဘီ
အိနၵိယမွာ အငွားကားေမာင္းတဲ့အမ်ဳိးသမီးေတြ အေရအတြက္အနည္းငယ္သာ ႐ွိတဲ့အထဲမွာ ခ်န္ဒီးကလည္း တေယာက္ပါ၊ အိနၵိယလူ့အဖြဲ့အစည္းမွာ က်ား၊ မခြဲျခားတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈကို ေဖာက္ထြက္မယ္လုိ့ ဆုိပါတယ္၊
“လူေတြက အမ်ဳိးသားနဲ့ အမ်ဳိးသမီး အလုပ္ခ်င္း မတူဘူးလို့ အျမဲတမ္းေျပာၾကတယ္ေလ။ အခ်က္အျပုတ္နဲ့ အခ်ဳပ္အလုပ္ဆိုတာက မိန္းမေတြရဲ့အလုပ္။ ကားေမာင္းတာနဲ့ ပိုက္ျပင္တဲ့အလုပ္က ေယာက်ာ္းေတြရဲ့အလုပ္လို့ ထင္ေနၾကတယ္။”
သူရဲ့ကားျဖူေလးမွာ စာတမ္းေလးလည္း ကပ္ထားေသးတယ္။ “မိန္းကေလးမ်ားအတြက္ သီးသန့္၊ မိန္းကေလး ေမာင္းတဲ့ကား” တဲ့။
အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္ အငွားကား၀န္ေဆာင္မႈကို အဇက္ဒ္(Azad) ေဖာင္ေဒး႐ွင္းရဲ့ အေထာက္အပံ့နဲ့ စခါ (Sakha) အန္ဂ်ီအုိအဖြဲ့က စီစဥ္ထားပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ့လံုျခံုေရးကိစၥဟာ အိနၵိယမွာ လူေျပာအမ်ားဆံုးကိစၥ ျဖစ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ အမ်ဳိးသမီးသီးသန့္ အငွားကားေတြလည္း အခ်ိန္ကိုက္ေပၚလာတာပါ။ အမ်ဳိးသမီးေတြကို စြမး္ေဆာင္ရည္ျမွင့္္တင္ေပးဖို့နဲ့ ခရီးသြားရင္း လံုျခံုမႈအာမခံခ်က္ ႐ွိလာဖို့ဆုိတဲ့ ရည္႐ြယ္ခ်က္ေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။
စခါအဖြဲ့ရဲ့ လုပ္ငန္းပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကီးအကဲ နိန္းတာရာ ဂ်နာဒန္းက “တဖက္မွာ ဆင္းရဲသားရပ္ကြက္မွာေနတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြကို စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမွင့္တင္ေပးတဲ့အေနနဲ့ သင္တန္းေတြ ေပးတယ္” လို့ ေျပာပါတယ္။
“တဖက္မွာလည္း ၀န္ေဆာင္မႈကို အသံုးျပုေနတဲ့ လူလတ္တန္းစားအမ်ဳိးသမီးေတြကို အားျဖည့္ေပးတဲ့ သေဘာပါ။”
တခ်ိန္တည္းမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအေပၚ ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္တာေတြကိုလည္း အငွားကားေတြက ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္လို့ ဂ်နာဒန္း က ဆုိတယ္။
ဒီဇင္ဘာလအတြင္းက ေက်ာင္းသူတေယာက္ကို အုပ္စုဖြဲ့ အဓမၼက်င့္တဲ့ အမႈေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့အတြက္ အိနၵိယတနုိင္ငံလံုး ေဒါသူပုန္ထခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ဳိသမီးေတြ ဘ၀လံုျခံုေရးအတြက္ ေတာင္းဆုိသံေတြလည္း က်ယ္ျပန့္လာပါတယ္။
မိနစ္ ၂၀ တုိင္းမွာ အမ်ဳိးသမီးတေယာက္ အဓမၼျပုက်င့္ခံရတဲ့ နယူးေဒလီျမို့ကိုလည္း မုဒိမ္းျမို့ေတာ္လို့ေတာင္ နာမည္ပ်က္ေနပါျပီ။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို အေၾကာင္းျပုလို့ တကၠစီေတြ လိုအပ္ခ်က္ကလည္း အရင္ထက္ ပိုမ်ားလာတယ္လို့ ဂ်နာဒန္းက ေျပာျပပါတယ္။
“အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္တကၠစီ ႐ွိသင့္တယ္လို့ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တင္ျပလာၾကတယ္။ ပုိျပီး စိတ္၀င္စားစရာ မွတ္တမ္းတင္ရမယ့္ကိစၥက အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ သီးသန့္တကၠစီလုိင္းကို ေထာင္ဖို့ က်မတို့ ဘယ္လို အကူအညီေပးမလဲဆုိတာကို တျခား နုိင္ငံေတြက လူေတြကလည္း တယ္လီဖုန္းနဲ့ လွမ္းေမးခဲ့ၾကတယ္။”
ခ်န္ဒီး တို့လို အမ်ဳိးသမီးကားဒရိုင္ဘာေတြကေတာ့ ဂုဏ္ယူမဆံုး ျဖစ္ေနၾကပါတယ္၊ တခ်ိန္တည္းမွာ သူတုိ့အတြက္ အနၱရာယ္ေတြလည္း ႐ွိေနပါတယ္လို့ ေျပာျပပါတယ္။
“အမ်ဳိးသမီးေမာင္းတဲ့ အငွားကားမွန္းသိတာနဲ့ ကားသမားေတြက ခ်က္ခ်င္းပဲ ကားဟြန္းတီးျပီး ေက်ာ္တက္ေတာ့တာပဲ။ ကားဂိတ္မွာ ကားထုိးျပီး နားေနတာကို ေတြ့ရင္လည္း သူတို့က က်မတို့ကားနားကို လာျပီးေတာ့ ျပူးျပဲျပီး ၾကည့္ေနတာမ်ား က်မတို့ကို တျခားျဂိုဟ္က လာတာက်ေနတာပဲ၊ တေမွးေလးေတာင္ အနားမရပါဘူး။”
Sakha အန္ဂ်ီအုိအဖြဲ့က ေထာင္ထားတဲ့ ကားလုိင္းမွာ ကားေမာင္းတဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၁၀ ေယာက္ကို စနစ္တက် ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေလ့က်င့္ေပးျပီးမွ ခန့္ထားတာပါ။ ေနာက္ထပ္လည္း သင္တန္းေတြ ဆက္ေပးေနပါတယ္။ သင္တန္းမွာ ကားေမာင္းနည္း တမ်ဳိးတည္း မကပါဘူး။ က်ား-မ တန္းတူေရးကိစၥ၊ အမ်ဳိးသမီးအခြင့္အေရး၊ လူမႈဆက္ဆံေရး အရည္အခ်င္းနဲ့ ကုိယ္ခံပညာေတြကိုလည္း သင္တန္းမွာ သင္ၾကားေပးပါတယ္။
ကားဒ႐ုိင္ဘာ ရီတာဆုိတဲ့အမ်ဳိးသမီးကလည္း သင္တန္းတက္ျပီးကတည္းက မိမိကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈတုိးသြားတယ္လို့ ဆုိပါတယ္။ သူက ၁၃ နွစ္အ႐ြယ္မွာ အိမ္နီးခ်င္းတေယာက္နဲ့ အိမ္ေထာင္က်ခဲ့ျပီး အိမ္ေထာင္ေရးအဆင္မေျပတာနဲ့ အခုေတာ့ တကိုယ္တည္း ရပ္တည္ေေနပါတယ္။
“အသက္ ၁၃ နွစ္ဆိုတာ အိမ္ေထာင္ေရးအေၾကာင္း ဘာသိမွာလဲ။ ဘယ္သူမွလည္း က်မကို မေမးၾကဘူး၊ ေမးလည္း ဒီေလာက္ ငယ္တဲ့အ႐ြယ္မွာ ဘာသိမွာလဲ။”
အခုေတာ့ အငွားကား ေမာင္းရင္းနဲ့ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚမွာ ကိုယ္ ရပ္တည္နုိင္ေနျပီလို့ ရီတာက ဆုိပါတယ္။
သင္တန္းကာလမွာ ဘ၀တခုလံုး ေျပာင္းလဲသြားေစတဲ့ အေတြ့အၾကံုပဲလို့ဆုိသူက သင္တန္းဆရာ ရာကက္ ကူးမားပါ။ အစဥ္အလာအရ အမ်ဳိးသားေတြပဲ လုပ္ကိုင္လာတဲ့အလုပ္မ်ဳိးမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြ လုပ္နိုင္မယ္လို့ မထင္ဘူးလို့ သူက အစပိုင္းမွာ ထင္ခဲ့တဲ့အေၾကာင္း ျပန္ေျပာျပပါတယ္။
“တျဖည္းျဖည္းနဲ က်ေနာ္မွာ အ႐ုိးစြဲေနတဲ့ စိတ္ဓာတ္ေၾကာင့္ ဒီလို အျမင္႐ွိတယ္ဆုိတာကို သိလာတယ္။ တကယ့္ အေျခအေနေတြအေပၚမွာ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္နုိင္တဲ့အခါ အျမင္ေတြလည္း အားလံုး ေျပာင္းလဲသြားတယ္။”
အခုေတာ့ Sakha အဖြဲ့က လုပ္ငန္းကို တိုးခ်ဲ့ဖို့ စီစဥ္ေနသလို ေဒလီျမို့က လူထုပို့ေဆာင္ေရး လုပ္ငန္းေတြအားလံုးမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ အလုပ္ေနရာ ဖန္တီးေပးဖို့ကိုလည္း အစိုးရနဲ့ ညွိနိႈင္းေနပါတယ္။
ခ်န္ဒီးတို့လို ကားဒ႐ုိင္ဘာေတြကလည္း တကၠစီဒ႐ုိင္ဘာ ဘ၀ကေန လုိင္းကားဒ႐ုိင္ဘာကို တက္ေမာင္းဖို့အထိ ဆနၵျပင္းျပေနပါတယ္။ ေဒလီျမို့ေတာ္ကိုလည္း အမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ ေဘးကင္းတဲ့ျမို့ေတာ္ အျဖစ္ သူတို့က ေျပာင္းလဲခ်င္ေနၾကပါတယ္။
အမ်ဳိးသား ကားဒ႐ုိင္ဘာေတြဟာ အမ်ဳိးသမီးေတြကို ဂ႐ုမစိုက္ဘူးလို့ ခ်န္ဒီးက ဆုိပါတယ္။
“အကယ္၍ ကားေမာင္းတဲ့လူက က်မတို့ အမ်ဳိးသမီးေတြဆုိရင္ ဒီလို ျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ မၾကာခင္မွာ အေျခအေနေတြအားလံုး သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲသြားတာကို ျမင္ရေတာ့မွာပါ။”
(India’s First Female Taxi Service by Bismillah Geelani, New Delhi, India)
by ဒီဗြီဘီ
0 comments:
Post a Comment